Το παράδειγμα της Αργεντινής: επτά επαρχίες απαγορεύουν τα επιφανειακά μεταλλεία και το κυάνιο!

“To νερό και η ζωή δεν είναι διαπραγματεύσιμα”

Ξαναβάζουμε το πολύ καλό βιντεάκι για την Αργεντινή ως αφορμή αυτή για να μιλήσουμε λίγο γι’αυτή τη χώρα, σε μεγάλο μέρος της οποίας μεταλλευτικές εκμεταλλεύσεις σαν αυτές που κάποιοι θέλουν να ξεκινήσουν στη Χαλκιδική και τη Θράκη ΑΠΑΓΟΡΕΥΟΝΤΑΙ.

Στην Αργεντινή η μεγάλης κλίμακας μεταλλεία (mega-mineria όπως λέγεται) ξεκίνησε μόλις τη δεκαετία του 1990. Το 1993, ο τότε Προέδρος Κάρλος Μένεμ έκανε τη χώρα “φιλική στη μεταλλεία”, άνοιξε δηλαδή  την πόρτα στις μεταλλευτικές πολυεθνικές στις οποίες προσφερε ευνοϊκό φορολογικό καθεστώς και άλλες διευκολύνσεις. Ο Μένεμ, ο αγαπημένος Πρόεδρος των ΗΠΑ και ο πιο διεφθαρμένος, ήταν αυτός που με την επιθετική πολιτική ιδιωτικοποιήσεων και την τραγική νομισματική του πολιτική οδήγησε τη χώρα στην οικονομική κατάρρευση του 2001.

Έτσι έγιναν στην Αργεντινή τα πρώτα μεγάλα επιφανειακά μεταλλεία – Αlumbrera, Cerro Vanguardia, Veladero – με στόχο κυρίως τα κοιτάσματα χρυσού και χαλκού. Mόνο το Alumbrera καταναλώνει από 600 εκατ. μέχρι 1 δις λίτρα νερού την ημέρα (!), ενώ
η επαρχία της Catamarca όπου βρίσκεται παραμένει εξίσου φτωχή όπως και πριν. H αντίδραση στη λεηλασία δεν αργησε να εμφανιστεί και πήρε μεγάλες διαστάσεις ειδικά σε ορισμένες από τις μεταλλοφόρες επαρχίες της χώρας.

Σήμερα η μεταλλεία στην Αργεντινή είναι μια βιομηχανία με μεγάλη ανάπτυξη (αλλά μικρή συνεισφορά στο ΑΕΠ και την απασχόληση) η οποία ωστόσο αντιμετωπίζει πολλά προβλήματα, λόγω κοινωνικών αντιδράσεων και νομικών εμπλοκών. Το πολιτικό σύστημα της Αργεντινής είναι  ομοσπονδιακό και οι ορυκτοί πόροι ανήκουν στη δικαιοδοσία των τοπικών κυβερνήσεων.

Όπως και αλλού στη Λατινική Αμερική, μέσα στην τελευταία δεκαετία τα δυναμικά κινήματα που αναπτύχθηκαν κατάφεραν να ακυρώσουν μεγάλα μεταλλευτικά έργα, χρησιμοποιώντας μεταξύ άλλων και τα τοπικά δημοψηφίσματα – π.χ. 81% του ντόπιου πληθυσμού ψήφισε εναντίον του μεταλλείου χρυσού στο Esquel, το οποίο τελικά δεν έγινε. Πολύ πληροφοριακό υλικό γι’αυτούς τους αγώνες θα βρείτε στο site No A La Mina – ΟΧΙ στο μεταλλείο (το ισπανόφωνο είναι πολύ πιο πλούσιο από το αγγλόφωνο).

Ακόμα πιο σημαντικό είναι ότι αρκετές επαρχίες της χώρας έχουν περάσει νόμους που περιορίζουν ή απαγορεύουν τη μεταλλευτική δραστηριότητα:

• Η επαρχία Chubut της Παταγωνίας απαγόρευσε το 2003 τις επιφανειακές εκμεταλλεύσεις και τη χρήση κυανίου σταματώντας πολλά έργα στο στάδιο της εξερεύνησης, συμπεριλαμβανομένου του Navidad της εταιρείας Pan American Silver, ένα από τα μεγαλύτερα ανεκμετάλλευτα κοιτάσματα αργύρου στον κόσμο.
• Η κεντρική επαρχία της Κόρδοβας απαγόρευσε το 2008 τις επιφανειακές εξορύξεις μετάλλων, την εξόρυξη ουρανίου και τη χρήση κυανίου.
• Η επαρχία Μεντόζα απαγόρευσε το 2007 τη χρήση χημικών ουσιών όπως το κυάνιο στις μεταλλευτικές δραστηριότητες, βάζοντας πολλά έργα σε αναστολή.
• Το 2005 το Ρίο Νέγκρο απαγόρευσε με νομοθετική ρύθμιση τη χρήση ενώσεων του κυανίου και του υδραργύρου σε εξορυκτικές διαδικασίες στην επαρχία.
• Η κεντρική επαρχία Σαν Λουίς απαγόρευσε το 2008 τη χρήση χημικών ουσιών στις μεταλλευτικές εκμεταλλεύσεις, συμπεριλαμβανομένων κυανίου και υδραργύρου στην εξόρυξη το 2008.
• Το 2009 η νότια επαρχία της Σάντα Κρουζ περιορισε με νόμο τις εξορύξεις σε ορισμένο τμήμα της επικράτειάς της.
• Η βόρεια επαρχία Τουκουμάν απαγορευσε τις επιφανειακές εξορύξεις και τη χρήση κυανίου και υδραργύρου το 2007 (Πηγή: Reuters).

Οι περιορισμοί αυτοί είναι εξαιρετικά σημαντικοί, δεδομένου αυτές οι επαρχίες που βρίσκονται κατά μήκος των Άνδεων είναι από τις πιο πλούσιες σε μέταλλα και βασικοί “στόχοι” των εταιρειών. Φυσικά η μεταλλευτική βιομηχανία εργάζεται σκληρά για να ανατρέψει αυτούς τους νόμους και σε μια περίπτωση το κατάφερε: Το 2008 η επαρχία La Rioja ανακάλεσε την απαγόρευση των επιφανειακών εξορύξεων που είχε επιβάλει παλαιότερα και τώρα αναζητεί μεταλλευτικές επενδύσεις από την Κίνα. Μεγάλες διαδηλώσεις κατά των μεταλλείων γίνονται και σε “μεταλλευτικές” επαρχίες, όπως η Catamarca.

Το Pascua Lama

Η μεγαλυτερη μέχρι σήμερα μάχη αυτού του πολέμου δίνεται για το Pascua Lama, ένα μεταλλείο χρυσού σε υψόμετρο 4.500 μέτρα πάνω στις Άνδεις, στα σύνορα Αργεντινής και Χιλής. Η μάχη είναι για το νερό, γιατί ο χρυσός βρίσκεται κάτω από τρεις παγετώνες που παρέχουν πολύτιμο νερό στις άνυδρες χαμηλότερες περιοχές.

Το αρχικό σχέδιο της εταιρείας Barrick Gold ήταν να “μετακινήσει” τους τρείς παγετώνες (!) για να αποκτήσει πρόσβαση στο κοίτασμα, το οποίο είναι επιφανειακό και δεν μπορεί να το εκμεταλλευτεί υπογείως. Τα σχέδια αυτά άλλαξαν αρκετές φορές και πρόσφατα, τόσο η Χιλή όσο και η Αργεντινή ενέκριναν το αμφιλεγόμενο project. Όμως οι αντιδράσεις δεν κόπασαν γιατί η ιστορία με παρόμοια έργα και στις δυο χώρες είναι τραγική.

Επιπλέον προστέθηκε άλλο ένα πρόβλημα: τον Σεπτέμβριο του 2010, η Αργεντινή ψήφισε ένα νόμο προστασίας των παγετώνων που θέτει περιορισμούς στην εξόρυξη μετάλλων, πετρελαίου και φυσικού αερίου στη γειτονιά τους. Ο νέος νόμος ορίζει ότι οι παγετώνες είναι “δημόσια αγαθά” και απαγορεύει την “καταστροφή ή μετακίνησή τους”.

Αργεντινή: κοινωνία και οικονομία

H Aργεντινή είναι μια κατ’εξοχήν αγροτική οικονομία με έντονα εξαγωγικό προσανατολισμό που, παρά τα πρόσφατα οικονομικά προβλήματα, κάθε άλλο παρά υπανάπτυκτη χώρα είναι. H Αργεντινή έχει το δευτέρο υψηλότερο Δείκτη Ανθρώπινης Ανάπτυξης στη Λατινική Αμερική, πολύ υψηλό μορφωτικό επίπεδο (μόλις 3% αναλφαβητισμού) και υψηλό επίπεδο διαβίωσης. Είναι επίσης μία από τις  20 μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου (G-20) και έχει το υψηλότερο κατά κεφαλήν ΑΕΠ στη Λατινική Αμερική. Βεβαίως πάσχει από υψηλό πληθωρισμό, ανισοκατανομή του εισοδήματος και υψηλή διαφθορά.

Ο τριτογενής τομέας (υπηρεσίες) αντιστοιχεί στο 59% του ΑΕΠ και το 72% της απασχόλησης. Η μεταποίηση/βιομηχανία είναι 21% του ΑΕΠ και 13% της απασχόλησης, ο αγροτικός τομέας είναι 9% του ΑΕΠ και 7% της απασχόλησης, ενώ η κατασκευή, η εξόρυξη και οι δημόσιες υπηρεσίες μοιράζονται το υπόλοιπο 11%. H γεωργία και η μεταποίηση των αγροτικών προϊόντων έφεραν στη χώρα το 54% των εσόδων από εξαγωγές το 2010. Πετρέλαιο και φυσικό αέριο καλύπτουν τις ανάγκες της χώρας και περισσεύει και 10% για εξαγωγές (Πηγή: Wikipedia).